حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی چیست؟

حمل و نقل دریایی (به انگلیسی Maritime transport) به شیوه ای از انتقال اشاره دارد که در آن کالاها (یا افراد) از طریق مسیرهای دریایی جابجا می شوند. در برخی موارد، این نوع حمل و نقل می تواند فعالیت های پیش از حمل و پس از آن را نیز شامل شود.

هنگامی که مقادیر گسترده ای از کالاها را از طریق دریاها و اقیانوس ها با استفاده از کشتی های کانتینری، تانکری یا بالک از مبدأ به مقصد منتقل می کنید، به این فرآیند حمل و نقل دریایی گفته می شود.

بیشتر کالاهایی که از مسیرهای آبی جابجا می شوند، داخل کانتینرها قرار می گیرند؛ به همین دلیل، کانتینرها با اندازه ها و کاربری های متنوع و طبق استانداردهای خاصی ساخته می شوند.

به طور کلی، محموله درون کانتینر مناسب بسته بندی شده و در کشتی بارگیری می شود. سپس پس از انجام مراحل اداری، کشتی به سمت کشور و بندر مقصد حرکت می کند.

در برخی موارد، به دلیل عدم دسترسی بعضی کشورها به آب های آزاد یا مناسب، امکان استفاده مستقیم از این روش وجود ندارد و ناچار به ترکیب این شیوه با دیگر روش های حمل و نقل هستیم که تحت عنوان حمل و نقل چندوجهی شناخته می شود.

روند اداری حمل و نقل دریایی

1. با ورود کشتی ها به بندر، برای پهلوگیری به حوضچه های بندر وارد می شوند.
2. در این هنگام، مقامات بهداشتی وارد کشتی شده و پس از بررسی مدارک، اجازه ارتباط کشتی با بندر را صادر می کنند.
3. سپس مقامات گمرک، فهرستی به فرمانده کشتی ارائه می دهند تا جزئیات مربوط به کالاها و کشتی مانند نام فرمانده، تعداد پرسنل، پرچم، بندر مبدأ و وزن را در آن ثبت نماید.
4. کانتینرها و انبارهایی که قرار نیست تخلیه شوند، مهر و موم می گردند
5. فوروراردر یا نماینده حمل و نقل دریایی، فهرست کالاهایی که باید تخلیه شوند را در دو نسخه به عنوان اظهارنامه اجمالی گمرک اعلام می کند.

تالی گیری چیست؟

با صدور مجوز، عملیات تخلیه کشتی آغاز می شود. در این فرآیند، مشخصات ظاهری بسته ها به تدریج در فهرست ها ثبت می شود.

این فرآیند که تالی گیری (Tallying) نام دارد، با همکاری نماینده گمرک و شرکت های حمل و نقل انجام می شود.

وب سایت  ISG در این بار نوشته است:

In the context of shipping and cargo handling, a “tally” refers to the process of counting and recording the quantity of goods, typically during loading or unloading operations. Tallying is essential to ensure that the actual quantity of cargo matches the documented quantity. Tallying is conducted by personnel known as tally clerks or tallymen.

در زمینه حمل و نقل و بارگیری، اصطلاح «تالی» به فرآیند شمارش و ثبت تعداد کالاها اشاره دارد که معمولاً در حین عملیات بارگیری یا تخلیه انجام می شود. تالی کردن برای اطمینان از انطباق تعداد واقعی کالا با تعداد ثبت شده بسیار حائز اهمیت است. این کار توسط افرادی به نام کارمندان تالی یا تالی مَن انجام می گیرد.

گمرک موظف است تا ۱۵ روز پس از پایان تخلیه، با شرکت حمل و نقل تسویه حساب کند. قبل از تخلیه، برای هر محموله، قبض انبار صادر می شود.

در مرحله بعد، شرکت حمل و نقل با صاحب کالا تسویه حساب کرده و اسناد شامل ترخیصیه و قبض انبار را به وی تحویل می دهد. صاحب کالا با ارائه این اسناد و مدارک لازم، اقدام به ترخیص کالا از گمرک می نماید.

مزایای حمل و نقل دریایی

از جمله مزایای حمل و نقل دریایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

معایب حمل و نقل دریایی

حمل دریایی کالا معایبی نیز ممکن است به دنبال داشته باشد؛ از جمه:

در صورتی که در این باره نیاز به مطالعه بیشتری دارید، می توانید به صفحه مزایا و معایب حمل و نقل دریایی مراجعه نمایید.

انواع روش های حمل و نقل دریایی

حمل کالا از طریق دریا یکی از ارکان اصلی تجارت جهانی است و با روش های مختلفی انجام می گیرد. در این روش ها، کالاهای تجاری از طریق دریا و آب های آزاد به مقاصد گوناگون ارسال می شوند.

1. حمل و نقل دریایی کانتینری 
2. حمل دریایی خرده بار (گروپاژ)
3. حمل دریایی فول بار
4. روش حمل فله (Bulk)
5. حمل بار با کشتی بارج
6. روش حمل و نقل دریایی Ro-Ro
7. روش حمل مستقیم دریایی
8. روش کراس استافینگ
9. روش ترانشیپ
10. کشتی چارتری

در صورت تمایل به مطالعه بیشتر روی دکمه زیر کلیک نمایید:

روش های حمل و نقل دریایی

انواع کشتی های حمل و نقل دریایی

در صنعت حمل و نقل دریایی، طیف گسترده ای از انواع کشتی ها برای انتقال بار و مسافر مورد استفاده قرار می گیرند. از مهم ترین این کشتی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کشتی های کانتینری (Container Ships)
2. کشتی های تانکری
3. کشتی های نفتکش (Tankers)
4. کشتی های فله بر (Bulk Carriers)
5. کشتی های رورو (Ro-Ro Ships)
6. کشتی های یخ شکن (Icebreakers)
7. کشتی های مسافربری (Passenger Ships)
8. کشتی های چندمنظوره (Multi-Purpose Vessels)
9. کشتی های بار فله کوچک (Mini Bulk Carriers)
10. کشتی های حمل کالاهای سردخانه ای (Reefer Ships)
11. کشتی های حمل مواد شیمیایی (Chemical Tankers)
12. کشتی های کشتیرانی ترکیبی (Combination Carriers)

عوامل مؤثر بر تعیین نرخ حمل و نقل دریایی

نرخ حمل و نقل دریایی تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل متنوع قرار دارد. به طور کلی، این عوامل می توانند به شرح زیر باشند:

لیست هزینه های دقیق و تعرفه ها را در صفحه تعرفه های حمل دریایی در وب سایت انجمن کشتیرانی ایران مشاهده بفرمایید.

بارنامه دریایی

بارنامه دریایی (Bill of Lading) یک سند حمل و نقل است که توسط شرکت حمل کننده (کشتی رانی یا کمپانی حمل و نقل) صادر می گردد و حاوی اطلاعاتی از محموله است.

این سند به عنوان توافقی بین حامل و مالک محموله (فرستنده یا گیرنده) عمل می کند و موارد زیر را در بر دارد:

1. مشخصات شرکت حمل کننده: نام و آدرس شرکت یا خطوط کشتیرانی که وظیفه جابجایی کالا را بر عهده دارد.
2. اطلاعات مالک محموله: نام و نشانی دقیق فرستنده (فرد یا شرکتی که محموله را ارسال می کند) و گیرنده (فرد یا شرکتی که محموله را تحویل می گیرد).
3. مشخصات محموله: شامل شرح دقیق بار از جمله نوع کالا، تعداد و وزن کانتینرها یا بسته ها، شماره بارنامه های قبلی (در صورت موجود بودن) و سایر جزئیات مرتبط با محموله.
4. مبدأ و مقصد: نام بندری که کالا از آن بارگیری می شود و بندری که کالا به آن تخلیه می گردد.
5. شرایط حمل و نقل: شامل اطلاعاتی درباره شرایط حمل مانند نوع کشتی، تاریخ های بارگیری و تخلیه، مسیر حمل، هزینه های مربوطه، روش های پرداخت و سایر شرایط قراردادی.

بارنامه دریایی به عنوان یک مدرک قانونی و قابل انتقال عمل می کند و در صورت لزوم می تواند به عنوان مستند حقوقی برای حل وفصل دعاوی و اختلافات در حوزه حمل و نقل دریایی مورد استفاده قرار گیرد.

بیمه حمل و نقل دریایی

بیمه حمل و نقل دریایی معمولاً شامل موارد زیر است:

1. بیمه بار: این نوع بیمه به منظور جبران خسارت ها و زیان های وارده به بارهای حمل شده از طریق دریا ارائه می شود. پوشش ها می تواند شامل خسارت های ناشی از سرقت، صدمات فیزیکی، آب گرفتگی، آتش سوزی و دیگر خطرات حمل و نقل دریایی باشد.
2. بیمه نقل وانتقال: این نوع بیمه برای پوشش دهی به خطرات و زیان های مرتبط با حمل و نقل دریایی طراحی شده است. از جمله حوادثی که تحت پوشش قرار می گیرد، می توان به تصادف کشتی، غرق شدن آن، آتش سوزی، و سرقت اشاره کرد.
3. بیمه مسئولیت: این بیمه نامه جهت پوشش مسئولیت های قانونی مرتبط با حمل و نقل دریایی ارائه می شود. از جمله پوشش ها می توان به خسارت های ناشی از آسیب کالا به دیگر بارها یا کشتی ها، خسارت به بنادر و سایر طرف های مرتبط با حمل و نقل اشاره کرد.

این بیمه نامه می تواند از سوی شرکت های بیمه عمومی یا شرکت های تخصصی در حوزه حمل و نقل دریایی عرضه شود.

با این حال، پیش از خرید این نوع بیمه، لازم است که شرایط و مقررات آن به دقت بررسی شود و پوشش مناسب بر اساس نیازهای خاص انتخاب گردد.

انواع بیمه باربری دریایی

۱. بیمه نامه دریایی اف پی‌ای (F.P.A)

در بیمه‌نامه‌های دریایی اف پی‌ای، استفاده از سه شرط بیمه حمل و نقل موجب پوشش جامع‌تری در برابر خطرات احتمالی می‌شود. از این رو، طرفین قرارداد محدودیت خاصی ندارند و می‌توانند تعهدات شرکت بیمه را به صورت دوجانبه تنظیم، کاهش یا افزایش دهند؛ به عنوان مثال، امکان حذف برخی خسارت‌های جزئی از شرایط پرداخت نیز وجود دارد.

یکی از نکات کلیدی این نوع بیمه، زمان‌بندی دقیق خروج و تخلیه کالاست؛ یعنی از لحظه بارگیری و خروج از انبار تا زمان تخلیه در مقصد، کالا تحت پوشش قرار می‌گیرد و در صورت بروز خسارت، امکان دریافت حق بیمه متناسب فراهم می‌شود.

همچنین، در این نوع بیمه، تعهدات کارفرما به گونه‌ای است که تنها خسارات عمده مورد توجه قرار می‌گیرد؛ خسارات جزئی در پوشش این قرارداد لحاظ نشده و در صورت وقوع آن‌ها، مالک بار از دریافت هرگونه حق بیمه محروم می‌شود.

۲. بیمه نامه دریایی دبلیو ای (W.A)

در قراردادهای صادرشده با شرایط W.A، بیمه‌گذار علاوه بر پرداخت خسارات عمومی، مسئول جبران خسارات جزئی یا خصوصی نیز هست. پرداخت خسارت در این پوشش مشروط بر آن است که مبلغ خسارت از درصد فرانشیز تعیین‌شده در بیمه‌نامه فراتر رود.

همچنین، خسارات ناشی از شکست و ریزش کالا به‌طور پیش‌فرض تحت پوشش قرار نمی‌گیرند مگر اینکه بیمه‌گذار با پرداخت حق بیمه اضافی، این خطرات را پوشش دهد. خسارت جزئی به مجموعه‌ای از خسارات اشاره دارد که می‌تواند منجر به از بین رفتن یک پالت، نگله، بسته یا بخشی از آن شود.

در بیمه‌نامه‌های تمام خطر، تعهدات بیمه‌گر شامل موارد زیر است:

• از بین رفتن کامل موارد بیمه به دلیل حوادث واقعی یا فرضی،
• از بین رفتن بخشی از یک محموله در صورت تقسیم کالا به بخش‌های مختلف با تأیید بیمه‌گر،
• خسارات ناشی از عملیات بارگیری، تخلیه و انتقال کالا از شناور به شناور دیگر که باعث از بین رفتن پالت، نگله یا صندوق می‌شود.

۳. بیمه دریایی از بین رفتن کل محموله

یکی از انواع حیاتی بیمه حمل و نقل دریایی، بیمه‌ای است که در صورت نابودی کامل محموله، شرکت بیمه موظف به جبران خسارات به طور کامل می‌گردد. این نوع بیمه عمدتاً برای کالاهای خاص مانند غلات، سیمان و بارهای فله‌ای به کار می‌رود.

طبق شرایط مندرج در این بیمه‌نامه، در صورتی که بخشی از بار در حادثه سالم باقی بماند، آن بخش از پوشش بیمه مستثنی می‌شود. نکته مهم در این نوع بیمه نحوه از بین رفتن کالا است که در دو حالت اتفاق می‌افتد:

• کالا به علت حادثه‌ای ارزش یا ماهیت خود را از دست می‌دهد،
• کالا به دلیل وقوع حوادثی مانند واژگونی یا آتش‌سوزی به‌طور کامل نابود می‌شود.

در هر دو حالت، شرکت بیمه طبق مقررات قرارداد، خسارات وارده را به صاحب بار پرداخت می‌کند. اصطلاح «بیمه دریایی از بین رفتن تمام کالا» همچنین به عنوان بیمه تشریفاتی یا بیمه گمرکی شناخته می‌شود؛ این امر به دوران گذشته برمی‌گردد زمانی که کالاهای صادراتی تحت پوشش بیمه قرار می‌گرفتند و خریدار موظف به تهیه بیمه مورد نیاز برای آن‌ها بود.

کلام آخر

به طور کلی، حمل بار با کشتی و حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از روش های ایمن و کارآمد در حمل و نقل بین المللی شناخته می شود.

بیش از ۹۰ درصد از کالاهای غیر فله ای توسط کشتی های کانتینری منتقل می شوند. این شیوه حمل و نقل با گذر از موانع و چالش ها، همچنان در حال رشد و پیشرفت است.

از جمله مزایای این روش می توان به ایمنی بالاتر، پایداری بیشتر و قابلیت جابجایی حجم های بزرگ و سنگین اشاره کرد. بنابراین، برای ارسال بارهای حجیم به خارج از کشور، حمل و نقل دریایی انتخاب مناسبی خواهد بود.

در بسیاری از موارد، حمل کالا با کشتی و ترخیص آن از طریق مسیرهای دریایی، مزایای خود را به خوبی نشان داده است.

با توجه به افزایش تقاضا در تجارت جهانی، حمل دریایی همچنان یکی از روش های اصلی و محبوب برای برآورده کردن نیازهای بین المللی باقی خواهد ماند.

سؤالات متداول

مدت زمان رسیدن بار دریایی چقدر است؟

مدت زمان حمل بار از طریق دریا می تواند بین یک تا سه ماه متغیر باشد. این زمان به عواملی مانند فاصله بین بندرهای مبدا و مقصد و همچنین موقعیت جغرافیایی کشور فرستنده نسبت به ایران بستگی دارد.

کدام کانتینر برای حمل و نقل دریایی مناسب تر است؟

نوع کانتینر مورد استفاده برای حمل بار دریایی به ماهیت، حجم و وزن کالا بستگی دارد. انتخاب کانتینر مناسب بر اساس این ویژگی ها انجام می شود.

چه نوع کالاهایی از طریق حمل و نقل دریایی قابل جابجایی هستند؟

انواع مختلفی از کالاها از طریق دریا قابل جابجایی هستند، از جمله کالاهای مصرفی، مواد اولیه، محصولات صنعتی، خودروها، مواد نفتی و کانتینرها. حتی محموله های سنگین و بزرگ نیز با این روش منتقل می شوند.

آیا حمل و نقل دریایی کالاها ایمن است؟

بله، حمل دریایی به عنوان یکی از ایمن ترین روش های حمل و نقل شناخته می شود. با رعایت استانداردهای دقیق ایمنی و استفاده از فناوری های پیشرفته، احتمال وقوع حوادث به حداقل ممکن کاهش یافته است.